xasuus reryadii gumeysiga.

“Imatinkii gumeysigii rer Europe ee dhulwaynaha somaliyed

Somali peninsula ama Somali mainland”

Sida ku xusan balalka tariiikhda, tariikhduna inoo shegayso nimankii cadcada ee rer Europe waxa ay dhulka somaliyeed yimadeen dhamadkii qarnigii 19aad “late 19century” waqtigaas guud ahaan Africa waxa kadhacay tartan kulul oo u dhaxeyey wadamada rer Europe, dawladahaas qarkooda waxa ay donayeen  dhul ay ka gurtaan waxyalaha qaliga ah sida! DAHABKA, DHEEMANTA,CUDBIGA, NAXAASTA, DHUXUSHA, FOOLKA MAROODIGA, iyo alaabta warshadaha lagu socod-siiyo “geo-economic” qarkoodna waxa ay doonayeen iney kahelaan cuntooyin aan dhulkooda laga helin, qarkalana waxa ay donayeen dhul ay kaduulan “geopolitics” hadii uu dagaal kadhaco dunidda guudkeeda ama ay dawwladaha kale cirir galiyaan “sanction” cunaqabteen  dhanka ganacsiga, tartankaas oo ay qolo waliba dooneysay in ay danteeda garto ayaa waxa uu keenay heshiiskii magalada “Berlin Germany lagu kala qortay sanadkii 1884-kii,

Heshiiskii labaad ee berlin kadhacay bishii February sanadkii 1885 ee Africa lagu qaybsaday ayaa waxa uu furay tartan cusub, heshiiskas qodobadiisa waxa kamid ahaa “in dawladkasta oo heshiis ladhigata dad dhul dagan ay gar uledahay in xalalsato ganacsiga dhulkaas marka ay ogeysiiso dawladihii heshiiskas kaqayb galay”  

Sidaa daradeed ayaa ingiriiska sanadkii 1885 oo gumeysiga amanduleu ahaa degey xeebaha waqooyi iyo gobolada koonfur galbeed ee dalka somaliya, sidaas oo kale ayaa  Frances saldhig uga sameytay xeebta oboth ee Djibouti sanadkii 1883, talyaaniga oo isaguna qayb ka ahaa wadamadaas rer Europe ee bililqada u tafa xatay ayaa talyaanigu xeebta benaadir ka ijaartay suldaankii sanjibaar, talyaaniga iyo suldaankas waxa dilaal u ahaa ingiriiska oo Germany ka fogenayay xeebta Africa-da barri,

Xabashida oo ahayd dawlad African ah ayaa iyaduna tartankaas kaqayb gashay waxayna boobtay HERER sanadkii 1897kii iyadoo ingiriisku ku tageray qabsashadedii, isla markaa xabashidu HERER kuma ay ee kaane ee iyadoo ingiriisku marwalba gacan siinayo ayay dalka somaliya hore usoo gashay oo sadex jeer oo kala duwan marba meelqabsatay, ilaa ay soogartay xudud ku sheega beenadka ah ee u dhaxeya somaliad iyo xabashida,

 

waxa-qoray ABDIKAREEM HIRSE ISSE.

Comments

Popular posts from this blog

Sanad guuradii mamulka Galmudug 14-August

Loolanka dagalka ka dhanka ah argagixisada ee Somaliya

Sameyntii dagalkii qabooba ee African gar'ahaan Somalia iyo Congo DRC